NON STOP Brian Aldiss

"Lepsza obiecująca podróż niż dotarcie do celu..." Robert Louis Stevenson

Jest coś metafizycznego, kiedy sięgamy po powieści napisane przed naszymi narodzinami, już pozornie przestarzałe, a wchodzimy w nie z wielką swobodą i lekkością, czerpiąc z przygody radość i satysfakcję. "Non stop" jest przykładem takiej właśnie książki i mnie jako czytelnika, starzejemy się z dojrzałym wdziękiem i swoistym urokiem, wciąż mając coś do zaoferowania światu. Nie rażą archaiczne elementy, wraz z nimi płyną intrygujące brzmienia skłaniające ku wielotorowym refleksjom, frapujące przesłania, uniwersalne pierwiastki zmiennego oblicza człowieczeństwa. Pasjonująco szuka się istoty ludzkiej egzystencji, porusza po obszarach moralnego upadku społeczeństw, dokonuje porównań ze współczesną zbiorową kondycją myśli i światopoglądów.

Zastanawiamy się, jak to się dzieje, że wzniosłe i wspaniałe idee, wcześniej czy później, obracają się w fanatyzm, stopniowo ulegają aberracji i deformacji, a od tego już tylko krok ku upadkowi, zagładzie i wymarciu. Człowiek jest istotą społeczną, zatem pozostawienie go na dłuższy czas w zamkniętej przestrzeni, ze stosunkowo niewielką liczebnością populacji, z pokolenia na pokolenie stwarza coraz większy etyczny paraliż i presję mrocznej strony osobowości. Bohaterowie książki zamknięci w klaustrofobicznych pomieszczeniach statku, zróżnicowanych i zamieszkałych przez rozmaite konfiguracje plemienne, dzielą się na tych, którym odpowiada miejsce w uniwersum i oswojony system życia, i tych, którzy poszukują czegoś więcej, uważnie analizują wewnętrzne i zewnętrze środowisko, zdobywają się na odwagę, zadają niewygodne pytania i za wszelką cenę starają się dotrzeć do prawdy. Przeżywają niebezpieczne przygody, napotykają wrogie siły i zaskakująco inteligentne organizmy, poznają mityczne obszary. Ale czy przygotowani są na twardość, okrutność i brutalizm hermetyczności? Nie stanie się ona obciążającą iluminacją grzechów ludzkości? Czy poszukując bram do strefy szczęścia nie zboczą w zatrważające szlaki słabości i niedoskonałości? Czy warto zatem konfrontować oczekiwania z rzeczywistością?

Podoba mi się nawiązanie do ewolucyjnych zmian, eksperymentu wytrwałości i zaspokojenia instynktu życia, a także poruszanie się po fałszywie z góry zakładanym terytorialnym bezmiarze. Fabuła powieści natychmiast sprzyja tworzeniu analogii z krążeniem planety Ziemi, jako jedynego domu ludzkości, w otchłani kosmosu i niepoznanej światłości. Z jednej strony, gęsty i duszny klimat powieści, z drugiej filozoficzne oświecenie. Heroiczna walka o przetrwanie miesza się z intrygującym zdobywaniem wiedzy o otaczającym świecie. Nie przeszkadza lekka chaotyczność wkradająca się w scenariusz zdarzeń, gdyż odzwierciedla sinusoidalny charakter życia. Jednak chciałoby się dociekliwszej oprawy psychologicznej bohaterów, choć to, że czytelnik się do nich nie przywiązuje, sprawia, że można z szerszej perspektywy spojrzeć na opisywane incydenty. Nie ma pretensjonalności i sztuczności, jest natomiast emocjonalna wycieczka intelektualna w obliczu nieznanego kataklizmu, nabierająca prędkości podróż w nieznane z poziomu jednostki, generacji i wielu pokoleń, co więcej związana z utratą zdobytej wiedzy i umiejętności. Czyż to nie brzmi znajomo wobec współczesnych trendów cywilizacyjnych? Inne książki z serii klasyki science fiction zaprezentowane na Bookendorfinie to "Aleja potępienia", "Kwiaty dla Algernona", "Koniec dzieciństwa" i "Hiob. Komedia sprawiedliwości".

4/6 - warto przeczytać
science fiction, 290 stron, premiera 06.08.2019 (1958), tłumaczenie Maciej Raginiak
Za możliwość przeczytania książki dziękuję Wydawnictwu Rebis.