JĄDRO CIEMNOŚCI Joseph Conrad

"Widziałem i diabła gwałtu, i diabła chciwości, i diabła rozpalonego pożądania... teraz zetknąłem się z potężnymi, zachłannymi, czerwonookimi diabłami popychającymi i kierującymi ludźmi - ludźmi."

Kolejna klasyka, którą odświeżam w pamięci, przywołuję dawne wrażenia czytelnicze i porównuję z obecnymi, z perspektywy czasu, zebranej wiedzy i doświadczeń życiowych. Tym razem spotkanie z klasyką okazało się mniej inspirujące i wciągające niż je zapamiętałam. Bardziej przeżywałam opowiadanie czytając je w młodości, teraz nałożyły się na jego postrzeganie także kalki z innych lektur.

Niemniej, książka zapewnia mocne przeżycia czytelnicze, zwłaszcza jeśli uświadomimy sobie, jak głęboko wszedł autor w najciemniejszą odsłonę natury człowieka, pierwotnie prawdziwą, bazującą na niskich pobudkach. Okrucieństwo i bezwzględność Europejczyków wobec mieszkańców Afryki, przyporządkowywanie białej rasie szczególnych uprawnień, usprawiedliwianie rasizmu i nietolerancji potrzebami kolonializmu. Handel kością słoniową, odkrywanie terenów, poszukiwanie bogactw, niewolnictwo, umacniane wyzyskiem, przemocą, pychą i podwójną moralnością. Jak gruntownie zmienia się wyznawany wewnętrzny system wartości u jednostki, kiedy nie ma nad nią bezpośredniej kontroli cywilizacji, kiedy nie patrzy na nią oko opinii publicznej, kiedy samemu sobie staje się panem i władcą?

Sugestywna, wypełniona emocjami i refleksjami narracja prowadzona przez Charlie Marlowa, żeglarza i wędrowca, zabiera w świat afrykańskiej rzeczywistości końca dziewiętnastego wieku, okresu wzmożonej i bezwzględnej eksploracji, dokonywanej przez europejskie kompanie na Czarnym Lądzie, naznaczonej uciskiem, cierpieniem i śmiercią. Odległy zakątek świata, serce afrykańskiej dżungli, egzotyka miejsca i iluzoryczne poczucie wszechmocy i zwierzchnictwa. Przerażająca skala łatwości, z jaką człowiek poddaje się niegodziwym działaniom, biernym przyzwoleniom i obronie wątpliwego prawa do zdobywania bogactwa za wszelką cenę.

Z trudem obserwuje się wstrząsające zmiany w psychice, charakterze i osobowości Kurtza, handlarza i agenta. Powstaje pytanie o genezę zła, nieuchronność podłości, wpisanie kłamstwa, obłędu i szaleństwa w prawdziwą naturę człowieka. I jeszcze świadomość, że tak naprawdę na przestrzeni wieków człowiek nie podlega metamorfozie moralnej, wciąż podatny jest na podszepty nieprawości i nikczemności, szybko wkracza w sferę niesprawiedliwości i krzywdy. Zmieniają się pokolenia, narzędzia, okoliczności społeczne, gospodarcze i polityczne, a podporządkowywanie państw słabo rozwiniętych jako kolonii, uzależnianie ich od silniejszych, wciąż ma miejsce, tylko współcześnie termin kolonia ewoluował, nabrał innych cech, znaczników i ekonomicznej barwy. 

4.5/6 - warto przeczytać
klasyka, 172 strony, premiera 02.11.2009 (1899), tłumaczenie Jędrzej Polak
Za możliwość przeczytania książki dziękuję Wydawnictwu Vesper.