LATA ROZŁĄKI Nina Willner 305/2016

[PREMIEROWO]

"Mur berliński przeciął miasto w samym jego sercu w ciągu dwudziestu czterech godzin. Następnego dnia Brama Brandenburska stała uwięziona w części wschodniej, dokładnie pięćdziesiąt kroków od wolności. I tak oto majestatyczna brama, najważniejszy symbol jedności kraju, miała, jak na ironię, przemienić się w widomy znak podzielonych Niemiec."

Prawdziwa historia jednej z licznych niemieckich rodzin rozdzielonych przez porządek na mapie politycznej nakreślonej po zakończeniu drugiej wojny światowej. Po jednej stronie granicy NRF, państwo utworzone z brytyjskiej, amerykańskiej i francuskiej strefy okupacyjnej, a po drugiej NRD, które dostało się pod radzieckie wpływy. Nieprzekraczalna "żelazna kurtyna", zasłona nie do przeniknięcia przez zwykłych obywateli, silna izolacja wschodniej i zachodniej Europy, czterdziestoletnia separacja. Od lat sześćdziesiątych "mur wstydu", przedzielający Berlin, będący symbolem zimnej wojny i podziału Niemiec. Silnie umacniany i zabezpieczany, wiele osób straciło życie próbując przedostać się przez niego ku upragnionej wolności. Uderza kontrast między szansami pojawiającymi się przed mieszkańcami Zachodniej Europy, a ponurymi i bezbarwnymi realiami życia obywateli wschodniego bloku. Między rozwijającą się a upadającą gospodarką. Zdobycie dominacji, rywalizacja o przewagę w sporcie, kosmosie, budowanie potencjału nuklearnego. Autorka przybliża czytelnikowi mnóstwo informacji o realiach życia w sowieckiej rzeczywistości, szybka ideologiczna transformacja, natrętna propaganda, manipulacja informacją, zabrana niezależność i decydowanie o sobie, wielkie konflikty tożsamości wynikające z braku możliwości spełniania się zgodnie z indywidualnym charakterem, własnymi wartościami, pragnieniami i marzeniami. Surowe kary, zaostrzone środki bezpieczeństwa, godzina policyjna, patrole, działania wywiadowcze, zachęcanie do donosów, tłumienie demonstracji, protestów i strajków. Nieustanne poczucie niepewności, grożącego niebezpieczeństwa, obaw, strachu towarzyszącym codzienności, terroru i wywózki sprzeciwiających się nowemu porządkowi.

Równolegle próby uchwycenia, choć namiastki, normalności w tej sowieckiej rzeczywistości wypełnionej wszechobecną inwigilacją, nietracenia godności i szacunku wobec siebie samych. Konieczność dostosowania się do odgórnych poleceń, narzucanych systemów wartości, wpajanej ideologii marksizmu i leninizmu. Jakże różnie radzili sobie ludzie w tych warunkach, wielu uległo zasadom zgodnym z duchem partii, wyrzekło się części siebie. Jednakże inni, nieustannie, na miarę możliwości, starali się im oprzeć, odważnie i z determinacją. Zmuszani do ciągłego udawania i zachowywania pozorów, spychani na margines nurtu życia społecznego jako dotkliwie odczuwalna konsekwencja nielojalności wobec partii, utraty zaufania decydentów. I ogromna tęsknota za bliskimi, którzy żyją po drugiej stronie muru, bolesne ograniczanie lub wręcz uniemożliwianie kontaktów z nimi, towarzyszenia im w ważnych wydarzeniach, wspólnego przeżywania świąt, zwykłego przytulenia, przekazania dobrego słowa i uśmiechu. Nina Willner pokazuje, jak bardzo ważna i ceniona była rodzinna solidarność, pielęgnowana za wszelką cenę, wbrew dramatycznym okolicznościom. To właśnie z niej czerpano niezwykłą siłę, częściowe poczucie bezpieczeństwa i wiecznie żywą nadzieję, że kiedyś w przyszłości cała rodzina będzie mogła swobodnie spotykać się ze sobą, zasiadać przy jednym stole, rozmawiać, otaczać opieką i wsparciem, najzwyczajniej w świecie cieszyć się swoją obecnością.

Książka zaciekawia, wciąga, przypomina, skłania do refleksji, zawiera cenna przesłania, nie tylko w historycznym wymiarze, ale również z czysto ludzkiej perspektywy. Wiele w niej emocji, mocno chwytających za serce okoliczności opisywanych wydarzeń, trudnych losów, marzeń o wolności i jedności. Z zainteresowaniem śledziłam losy przedstawionej rodziny, ale również miałam okazję wrócić pamięcią do atmosfery trudnych ówczesnych czasów, i ogromnej radości listopadowego dnia, niemal trzydzieści lat temu, kiedy runął znienawidzony mur berliński. Warto podkreślić, że autorka z dużą szczegółowością przybliża czytelnikowi fakty, płynnie prowadzi chronologiczny zapis wydarzeń dotyczących historii Niemiec i historii swojej rodziny. Na końcu publikacji załącza słowniczek i bibliografię, informacje o przeprowadzonych badaniach i wywiadach na potrzeby książki, zapoznaniu się z archiwami i dokumentami, odbyciu podróży pozwalających na ustalenie faktów. Wiele trafnie dobranych cytatów, fragmentów przejmujących listów, które zdołały oprzeć się cenzurze i konfiskacie, zdjęcia członków rodziny. Wszystko to powoduje, że jeszcze bardziej czujemy więź z bohaterami książki, przemawiają do nas ich ścieżki przeznaczenia, dzielnie podejmowanie wyzwania, pogarda dla ustroju bezwzględnie rozdzielającego rodziny.

4.5/6 - warto przeczytać
literatura współczesna
data premiery: 17.11.2016

Za możliwość przeczytania książki dziękuję Wydawnictwu Prószyński i S-ka. :)