MÓZG. WŁADCA CZASU Dean Buonomano

[PRZEDPREMIEROWO]

DLACZEGO DZIEŃ MOŻE BYĆ KRÓTSZY NIŻ GODZINA,
A MINUTA DŁUŻSZA OD DNIA

Nigdy nie poświęciłam tak dużo czasu słowie "czas" i kryjącym się za nim znaczeniom, rozpatrywanymi pod różnymi kątami, z odmiennych perspektyw i w zgodzie z ciekawymi definicjami. Nie przypuszczałam, że to tak rozległy i rozproszony temat wchodzący w skład dziedzin naukowych, w który zagłębiać się można na wiele sposobów, technik i interpretacji. Dean Buonomano, z racji przygotowania zawodowego, skupia się przede wszystkim na neuronauce i psychologii, ale wędruje również po ścieżkach fizyki i filozofii, a nawet biologii ewolucyjnej.

"Czas jest tym dla zegara, czym umysł dla mózgu." Dava Sobel

Interesująco było przyjrzeć się czasowi jako wymiarowi, sposobom jego odczuwania przez mózg, tworzenia reprezentacji, wzorców, pojęć i określeń. To także zagadnienia iluzji płynięcia czasu wytwarzanej przez nasz mózg, dynamiki mózgu, chaosu, mechanizmów odmierzania czasu w ujęciu prospektywnym i retrospektywnym, podejściu do istoty czasu z perspektyw prezentyzmu i eternalizmu. Przekonał mnie podział czasu na naturalny, zegarowy i subiektywny, właśnie aspekty tego ostatniego najbardziej przyciągnęły mnie do publikacji. Przyspieszanie i zwalnianie czasu, indywidualne przystosowanie ludzi do rytmu okołodobowego, wpływ środków farmakologicznych na jego odbieranie i rozszyfrowywanie. Frapujące, na ile czas kalendarzowy ma coś wspólnego z czasem mentalnym i emocjonalnym, przeżywanymi przez każdego z nas na swój sposób. Wszystko zdaje się prowadzić do konkluzji, że mózg to wehikuł czasu w kontekście pamiętania przeszłości, ewolucyjnego przygotowania człowieka do przewidywania przyszłości, odmierzania czasu, tworzenia poczucia czasu i umożliwienia umysłowych podróży, w przód i wstecz.

Publikacja jest zbiorem intelektualnych wycieczek zmierzających do zrozumienia czasu. Na wiele zadawanych pytań nie ma jeszcze odpowiedzi, jednak stopniowo przybliżamy się do ich poznania. Narracja nie nastręcza problemów w odbiorze, dość zwięzłe omówienia zagadnień, bez zbędnego technicznego żargonu, ale za to z lekkim humorem. Otrzymujemy anegdoty, ciekawostki, wyniki badań, trafnie dobrane porównania, konkretne przykłady, aby jak najprzejrzyściej przemieszczać się po złożonych tematach i nawiązać pasjonującą nić porozumienia. Publikację urozmaicają rysunki, wykresy, równania, tabele, oraz przekierowania do imponującej bibliografii. Książkę dobrze się czyta, zajmująco spędza z nią czas, i nawet wybrane kwestie z fizyki nie okazują się takie straszne jak przypuszczamy. Interesująco jest zagłębiać się w kwestie rozwiązywania skomplikowanych problemów czasowych przez mózg. 

4.5/6 - warto przeczytać
literatura popularnonaukowa (neuronauka, psychologia), 392 strony, premiera 24.01.2019
tłumaczenie Adam Tuz
Za możliwość przeczytania książki dziękuję Wydawnictwu Prószyński i S-ka.