LOKATORKA WILDFELL HALL

ANNE BRONTË

"Tam, gdzie pojawia się nadzieja, tam musi przyczaić się też strach."

Chętnie otwieram okno historii, aby zerknąć na dawne czasy, nie tyle od strony wydarzeń politycznych i biznesowych, chociaż oczywiście rzutowały na zdarzenia i relacje, a kulturalnych i społecznych. Sprawdzam, jak daleko współczesność odeszła od konwenansów przyjętych kiedyś za wzorcowe, trzymanie się ich było wytyczną codzienności, a które zestarzały się wraz z postępem, lecz wciąż mocno drzemią w ludzkiej świadomości. Obserwowanie, jakie role przydzielano mężczyznom i kobietom, mężom i żonom, ojcom i matkom, i jak jednostki musiały się w nich odnaleźć, stanowi klucz do zrozumienia nie tylko międzyludzkich relacji, ale również sztuki, w tym literatury.

Powieść pochodzi z połowy dziewiętnastego wieku, ale fabuła ukazana z perspektywy wspomnień rozgrywa się w latach trzydziestych. Zainspirowany prośbą przyjaciela Halforda, Gilbert Markham opowiada w listach okoliczności poznania żony i liczne próby, jakim poddana została miłość. Początkowo, Helen Graham jawi się jako niewiasta dumna i gorzka, skłonna do szybkich ocen i uprzedzeń, chociaż potrafiąca bronić swoich racji i praw. Owiewające kobietę zanurzone w mroku tajemnice, stają się pożywką dla szybko rozpowszechniających się plotek wśród znużonej własnym towarzystwem lokalnej społeczności. Dlaczego Helen wraz z pięcioletnim synem Arthurem zamieszkała w Wildfell Hall? Co łączy ją z Fredrickiem Lawrencem, właścicielem kiedyś majestatycznego a teraz zaniedbanego dworu elżbietańskiego?

Anne Brontë ciekawie wchodzi w męską psychikę, ukazując z perspektywy Gilberta scenariusz zdarzeń, a później, również udanie, przechodzi do kobiecego ujęcia za pośrednictwem dziennika Helen. Kluczowe postaci przekonują barwnymi portretami. Łatwo wchodzi się w ich mentalność, rozumie źródła postaw i zachowań. Momentami Helen wydaje się niespójna w odbiorze, jednak nagromadzone wokół niej sekrety, niejasności i podejrzenia, a także niepokój o losy swoje i syna, usprawiedliwiają wahania i sprzeczności. Czarny charakter mocno uzasadnia pojawienie się w fabule. Cenię, że nie zostaje skalibrowany jedynie z mrocznej strony, za słabościami i wadami skrywa się zwykły człowiek, dysponuje marzeniami, ale nie potrafi poradzić sobie z ułomnościami.

Styl narracji zgrabny, płynny i obrazowy, wręcz płynie się po stronach powieści. Urozmaicenie form opowiadania korzystnie wpływa na odbiór. Pod dostatkiem wrażliwości, tkliwości, westchnień, egzaltacji, melancholii, ale o to chodzi, by rozpalić serca, uczuciem rozbudzić wyobraźnię, oraz skontrastować z zawiedzionymi nadziejami, niepewnością jutra, obojętnością, zazdrością, a nawet nienawiścią. Szalenie podoba mi scena, w której dwie matki wyrażają odmienne podejście do wychowania dzieci, emanacji uczuć wobec chłopców i dziewczynek, edukacji i oczekiwań. Jak wiele z tych przekazów jest aktualnych także obecnie w wielu sferach życia?

Pisarka pokazuje realia ówczesnych czasów, przedłuża brzmienie słodkich i gorzkich nut, pauzuje przy kulminacji melodii. Wiarygodnie prowadzi wątek alkoholizmu, dotykającego nie tylko chorego, lecz także rodzinę. Ujawnia siłę stopniowej destrukcji, wyniszczenia bliskich relacji, złamania obietnic, zniweczenia marzeń. I kolejna scena, która zapada mi w pamięć, kobieta opiekuje się umierającym mężczyzną, złamanym, ale wciąż krnąbrnym wobec świata, zaś ona wyraża skrajność cnot moralnych, choć bez sędziowskich wyroków. Nie ma czystego zła i dobra, przynajmniej tam, gdzie oba stykają się ze sobą. Dlaczego tak wiele, a jednocześnie tak mało, jesteśmy w stanie przekazać od siebie innym? Czy wystarczy kochać miłością prawdziwą, by kogoś uleczyć? Jak nie znienawidzić siebie, kiedy wyrządza się sobie i innym krzywdy?

5/6 - koniecznie przeczytaj
klasyka, literatura obyczajowa, 528 stron, premiera 15.09.2021 (1848)
tłumaczenie Magdalena Hume
Za możliwość przeczytania książki dziękuję Wydawnictwu MG.